Özürlülük, Engellilik, Sakatlık Nedenleri ve Korunma

Özürlülük, Engellilik, Sakatlık Nedenleri ve Korunma

Dr. Zeynep Baykan*

Uzm.; Gazi Ü. Tıp Fak. Halk Sağlığı AD Araştırma Görevlisi



Teknolojinin gelişimi, sağlık ve insan tanımlamalarındaki genişleme ve insan haklarının gündeme gelmesi, sakatların toplumdaki yerini etkileyen en önemli gelişmeler olmuştur. Bugün bazı ülke ve bölgelerde sakatlar, sakatlığı olmayan insanlarla yaşam biçimi ve standardı yönünden farklılıklarını en aza indirmişken, bazı ülkelerde toplum dışına itilmişlikten kurtulamamışlardır.



Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) sakatlık oranını gelişmiş ülkeler için %10, gelişmekte olan ülkeler için %12 olarak kabul etmektedir. Buna göre tüm dünyada 500 milyon, Türkiye'de 6-7 milyon arasında sakat olduğu tahmin edilmektedir. Populasyonun yaş dağılımındaki, mortalite ve morbidite paternlerindeki ve sağlık hizmetlerinin içeriğindeki değişim ile endüstrileşmenin artmasının dünyadaki sakat kişi oranlarını değiştireceği tahmin edilmektedir.


Özürlülük, Sakatlık, Engellilik Kavramları

Bunlar birbirleri ile oldukça karıştırılan kavramlardır. DSÖ 1981 yılında bu kavramları şöyle tanımlamıştır:



Özürlülük (impairment): Kişinin fizyolojik, psikolojik, anatomik yapı ya da işlevlerindeki herhangi bir eksiklik ya da anormalliktir. Şu şekilde sınıflandırılır.


1. İskelet sistemi bozuklukları
2. Entellektüel (zeka, bellek ve düşünce) bozukluklar
3. Görme ile ilgili bozukluklar
4. Dil ve konuşma bozuklukları5. İşitme bozuklukları

6. Diğer psikolojik bozukluklar
7. Biçim, görünüm bozuklukları

8. Jeneralize, duygusal bozukluklar

9. İç organ bozuklukları

Sakatlık (disability): Özürlülük sonucu oluşan ve normal bir insanın başarı ile sonuçlandırabileceği herhangi bir aktiviteyi gerçekleştirmede ortaya çıkan bir eksiklik ya da sınırlamadır. Sakatlıklar geçici (malnütrisyon, bulaşıcı hastalık), sürekli (körlük, mental gerilik) ve ilerleyen tipte (dejeneratif hastalıklar, kalp hastalığı) olabilirler.


1. Davranış sakatlıkları 2. İletişim sakatlıkları sonucu oluşan sakatlıklar
3. Kişisel bakımla ilgili sakatlıklar 4. Tolerans azlığı, mekanik gereçlere bağımlılık gibi kişinin içinde bulunduğu durumlarla ilgili sakatlıklar
5. Vücuttaki pozisyon bozuklukları
6. Beceri ve hünerle ilgili sakatlıklar
7. Özel becerilerle ilgili sakatlıklar
8. Hareket ile ilgili sakatlıklar
9. Diğer sakatlıklar



Engelilik (handicap): Yaşa, cinsiyete, sosyal ve kültürel etkenlere bağlı olarak, özürlülük ve sakatlılık sonucu oluşan, o birey için normal olan bir işlevin yerine getirilememesi, tamamlanamaması ya da eksik kalmasıdır. Eksik kalan işlev, bir aktiviteyle sınırlı olmayıp yaşantıyı oluşturan rollerden biridir. Örneğin, fiziki bir engel vücudun belli bir kısmını ilgilendirse de, etkisi o bölgeye sınırlı olarak kalmaz ve sonuçlarıyla o kişinin yaşamını, toplumun bütününü etkiler.


1. Oryantasyonla ilgili engellilikler
2. Fizik bağımlılık yaratan engellilikler
3. Hareketle ilgili engellilikler
4. Sosyal durum ve integrasyonla ilgili engellilikler
5. Ekonomik yeterliliğini önleyen engellilikler




kaynak: http://www.ttb.org.tr/sted/sted0900/4.html