Sakatlıklardan Korunma

Sakatlıklardan Korunma

1. Birincil Korunma: Sakatlık nedenleri göz önüne alındığında bu nedenleri yok etmek ya da en aza indirebilmek amacıyla yapılan etkinliklerin tümüdür ve koruyucu hizmetlerin en önemli bölümünü oluşturmaktadır. Birincil korumada yapılabilecekler;



* Aşılama, çevre sağlığı, bulaşıcı hastalıklarla savaş,
* Anne ve çocuklar arasında malnütrisyon, vitamin ve mineral eksikliklerinin önlenmesi,
* Gebe- çocuk izlem ve eğitimi, uygun koşullarda doğum,
* Kazaları önleme çalışmaları, iş ve işçi sağlığı, ilk ve acil yardım,
* Alkolizm ve ilaç alışkanlıklarına karşı savaş,
* Kronik hastalıkların önlenmesi için diyet, egzersiz, yaşam biçimini değiştirmek,
* Akraba evliliklerinin önlenmesi, genetik danışmanlık (Bu konuda yalnızca üçüncü basamak sağlık kurumlarının, devlet hastaneleri ve üniversite hastanelerinin değil, temel sağlık hizmetlerinde görevli doktor, hemşire, ebe gibi sağlık çalışanlarının da eğitilmesi, hizmetin halka yaygınlaştırılması yönünden önemlidir.)


2. İkincil Korunma
İkincil koruma, eğer hastalık önlenememiş ve bir zarar oluşmuşsa bunun sakatlığa yol açmasını engellemek için yapılan çalışmaların tümüdür.

Erken tanı ve tedavi

a. Yenidoğan döneminde rastlanılan metabolik sorunlar (hipokalsemi, hipoglisemi, hipotermi ve benzeri durumlar): Bütünüyle sağlıklı bir gebelik dönemi geçiren annelerin bebeklerinde de bu sorunlar gelişebileceğinden doğumun sağlıklı koşullarda yapılması ve doğum sonrası en az 24 saat süre ile bebeğin gözlenmesiyle bu sorunlar saptanabilir ve çok düşük giderlerle tedavi edilebilir.


b. Yenidoğan sarılığı: Gebelik öncesi anne ve babanın kan grubunun bilinmesi, yenidoğan döneminde sarılık gelişme olasılığı olan bebeklerin belirlenmesine ve erken girişim yapılmasına yardımcı olur. Kern ikterus gelişimi zihinsel özürlülüğe, işitme kayıplarına neden olabilmektedir.


c. Kronik hastalıkların erken tanı ve tedavisi (diabetes mellitus, hipertansiyon, kanser) d. Cinsel yolla bulaşan hastalıkların erken tanı ve tedavisi


* Gerekli ortopedik ve cerrahi hizmetlerinin bulunması, kolay ulaşılabilir olması,
* Gerekli ilaçların hazır bulundurulması (epilepsi, hipertansiyon, diyabet),
* Kötü bakımın önlenmesi,
* Psikolojik destek,
* Taramalar; erken tanı için çok kullanılan ve en iyi sonuç veren yöntemlerdir. Bir tek hastalığa yönelmiş olabileceği gibi birden fazla hastalığın araştırılması amacıyla da yapılır. Özürlülük nedenleri içinde Türkiye'de akraba evliliğine bağlı olarak sık rastlanan doğumsal metabolik hastalıklar önemli yer tutmaktadır. Bunlar içinde fenilketonüri, hipotroidi oldukça önemlidir.

Fenilketonüri (FKÜ) taraması : Bu hastalığın görülme sıklığı Amerika ve birçok Avrupa ülkesinde 1/10.000-30.000'dir. Türkiye'de ise 3000-4500 doğumda bir olarak belirlenmiştir. Türkiye'de her yıl 400-500 FKÜ'lü çocuk doğmaktadır. Tarama testi doğumdan sonra bebeklerin topuklarından "Guithrie kartı" adı verilen özel filtre kağıdına birkaç damla kan alınarak uygulanmaktadır. Ucuz ve pratik bir uygulamadır. Sağlık Bakanlığı tarafından yürütülmekte olan "Fenilketonüri Tarama Programı" 1987 yılında başlatılmış, 1993 yılında tüm ülkeye yaygınlaştırılmıştır. 1993 yılında %10 olan kan alma oranı 1998 yılında %53'e ulaşmıştır .

Hipotroidi taraması: Konjenital hipotroidi hastalığında erken tanı ve tedavi ile zihinsel özür gelişimi önlenmektedir.



Bunun yanı sıra özellikle Türkiye'nin bazı bölgelerinde sık rastlanılan kalıtsal kan hastalıkları (talasemiler, orak hücreli anemiler vb.) için bazı bölgelerinde pilot olarak yürütülen çalışmalar yaygınlaştırılmalı ve taramaları yapabilmek için belirli merkezler kurulmalıdır.

3. Üçüncül Koruma

Üçüncül koruma rehabilitasyon hizmetlerini kapsamaktadır. Rehabilitasyon, özürlü kişinin fizyolojik, anatomik ve çevresel kısıtlılıklar içerisinde olanaklı olabilen en üst işlevsel, psikososyal ve mesleki bağımsızlığa ulaşması olarak tanımlanmaktadır. Rehabilitasyon üç aşamada gerçekleştirilmektedir;

* Tıbbi rehabilitasyon: Amaç özürlü kişinin fiziksel kapasitesini arttırarak günlük yaşamda olanaklı olan en fazla işlevsel bağımsızlığa ulaşmasını sağlamaktır.
* Sosyal rehabilitasyon: Amaç özürlü kişinin sosyal ve kültürel etkinliklere katılmasını sağlamaktır.
* Mesleki rehabilitasyon: Amaç özürlü kişinin mesleğini sürdürebilmesini sağlamak ya da yeni bir işe yönlendirmektir.


“Yalnız Değilsiniz” I. Ulusal Karikatür Yarışması Albümü’nden


Neden                   Sakatlık Türü              Önlem



Poliomyelitis         Hareket etmede ve            Aşılama

                      yürümekte zorluk



Kızamık/Vitamin K,A   Seraftalmi ve körlük     Aşılama, Vit. A 

Eksikliği                                              Kaps.



Kızamıkçık            Sağırlık, katarat       Kızların aşılanması



İyot Eksikliği      Kretenzim ve öğrenme       İyotlu tuz,                               zorlukları                 iyotlanmış yağ                                                        kapsülleri

Asfiksi (zor ya da     Serebral palsi        Geliştirilmiş

prematür doğum)                               antenatal bakım,                                                    doğum yap. eğitilmesi

Trafik kazaları      Bacak ve kollar,         Hız kısıtlamaları,                        omurilik ve baş zarar      güvenli yol                                  görebilir                 kampanyaları

http://www.ttb.org.tr/sted/sted0900/4.html