YABANCI CİSİM TIKANMASI(YCT, BOĞULMA)

YABANCI CİSİM TIKANMASI(YCT, BOĞULMA)

YCT çok yaygın olmayan, müdahale edilebilir bir sorun olmakla birlikte, kazaen ölüm sebeplerinden biridir. İngiltere’de acil servislerde, yılda 16000 erişkin ve çocuk YCT nedeniyle tedavi edilmektedir. Bu olguların %1 den az kısmı ölümle sonuçlanmaktadır. Erişkinlerde meydana gelen YCT, genellikle et (balık, kümes hayvanları ve diğer) gibi yiyeceklerle oluşmaktadır. Çocuklarda ise, bildirilen YCT olgularının yarısı birşeyler yerken (çoğunlukla şekerleme, çerez gibi), diğer yarısı da madeni para/jeton veya oyuncak gibi yiyecek özelliği taşımayan nesnelerle oluşmaktadır. İngiltere’de 1986-1995 yılları arasında bildirilen YCT nedeniyle ölen bebek ve çocuk sayısı 24 olup, bunların yarısından fazlası 1 yaşın altındaki bebeklerdir. Çocuk ve bebeklerde YCT nedeniyle oluşan ölüm nadirdir (ÇN: Türkiye için rakamlar var mı?????)

Birçok tıkanma/boğulma olguları yiyecekle oluşmaktadır ve genellikle de bu kişilerin yanında bu olaya tanıklık eden birileri vardır. O nedenle, kişiye hemen müdahale edilme olasılığı da vardır.



YCT nın ANLAŞILMASI/FARK EDİLMESİ/TANINMASI

Olayın fark edilmesi başarılı bir sonucun anahtarıdır; önemli olan bu acil durumu fenalık geçirme, kalp krizi, nöbet geçirme veya ani solunum yetmezliğine, siyanoza ya da bilinç kaybına neden olabilecek diğer olgularla karıştırmamaktır. Yabancı cisimler hafif ya da şiddetli tıkanmalara neden olabilirler. Bu ikisi arasındaki farklılıklar, belirti ve bulgular akış şemasında özetlenmiştir. Bilinci açıkken kişiye “tıkandın mı?” sorusunu sormak önemlidir.

Hafif tıkanmada kişi konuşabilir, öksürebilir, tıkandığını ifade edebilir ve solunumu vardır. Tam tıkanmada kişi konuşamaz, öksüremez, soruya ancak başını sallayarak yanıtlayabilir, solunumu ıslık şeklindedir, kişi panik halinde elleriyle boğazını kavrar, ilerledikçe soluk alamaz ve bilinci kapanabilir; hemen müdahale edilirse bilincini kaybetmeden yardımcı olunabilir.



ERİŞKİNDE YCT MÜDAHALESİNİN AŞAMALARI



Bu aşamalar, bir yaşın üstündeki çocuklardan itibaren her yaş grubuna uygulanabilir:

1. Eğer kişide hafif soluk yolu tıkanması bulguları varsa,

Ø Öksürmeye devam etmesi için kişi teşvik edilir, başka bir şey yapılmaz.

2. Eğer kişide şiddetli soluk yolu tıkanması bulguları varsa ve kişinin bilinci açıksa;

Ø Sırtına beş kez aşağıda anlatıldığı şekilde vurun

F Tıkanan kişinin, hafifçe sırtına doğru olacak şekilde yanında durun

F Bir elinizle kişinin göğsünden desteklerken, kişinin mümkün olduğunca öne doğru eğilmesini söyleyin ki, tıkanmaya neden olan yabancı cisim bu şekilde soluk yolundan aşağı gitmek yerine ağza doğru hareket etsin

F Diğer elinizi topuk kısmıyla, kürek kemiklerinin arasından 5 kez sert şekilde vurun

Ø Yabancı cisim tıkanması, bu 5 darbenin her birinin etkisiyle açılmış mı, kontrol edin. Sert vuruşların amacı beş sayıdan ziyade tıkanmayı açmaktır

Ø Eğer sırttan vurulan beş darbe ile yabancı cismi çıkarma çabaları başarılı olamamışsa, aşağıda belirtildiği şekilde, beş kere “karından itme” uygulayın:

F Tıkanan kişinin arkasına geçerek, kollarınız (kişinin) üst karın bölgesine(ÇN:göbek çukurunun yukarısına) gelecek şekilde kişiyi sarmalayın

F Kişinin öne doğru eğilmesini sağlayın

F Yumruk haline getirdiğiniz bir elinizi, göbek çukuru ile ksifoid çıkıntı arasındaki boşluğun ortasına yerleştirin

F Diğer elinizle, önceki koyduğunuz elinizi kenetleyerek; içe ve yukarı doğru sert darbeler uygulayın

F Beş kere tekrarlayın

Ø Tıkanma halen açılmadıysa, beş kez sırttan vurma ve beş kez karından itme şeklinde devam edin

3. Tıkanan kişinin herhangi bir anda bilinci kapanırsa:

Ø Bilinci kapanan kişiyi destekleyerek yere yatırın

Ø Hemen 112 yi arayın

Ø TYD ne başlayın (bölüm 5b deki erişkin TYD basamaklarına göre)

Karotis nabzı hissetme konusunda eğitim almış ve deneyimli sağlık personeli, nabız olsa bile, tıkanma nedeniyle bilinci kapanan kişide göğüs basısına başlamalıdır.

GÖĞSE BASI

Çok şişman kişide veya ileri dönem hamilede, batın yerine göğüs kemiğinden ( sternum ) bastırılır.

Bilinçli ve ayakta durabilen kişide uygulanışı:


Yine hastanın arkasına geçin, kollarınızı koltuk altlarından geçirerek ellerinizi önde kenetleyin.


Ellerinizi tam sternumun üzerine, ksifoid çıkıntının iki yada üç parmak üstüne gelecek şekilde yerleştirin. Kostalarla sternumun birleşme yerine kesinlikle yerleştirmeyin!


Yine içe doğru hızlı beş darbe yapın. Ve yabancı cisim çıkana kadra bu darbeleri tekrarlayın

BEBEKLERDE, YABANCI CISIM TIKANMALARINDA, soluk yolunu açmak üzere farklı bir yöntem kullanılmaktadır. Bu yöntemin uygulanışı:

1. Bebeği yüz üstü ön kolunuza başı aşağı gelecek şekilde yatırın Bebeğin başını, elinizle çenesinden tutarak destekleyin. Bebeği yatırdığınız kolunuzu bacağınıza dayayarak destek alın. Bebeğin başı vücudundan aşağıda olmalı. Elinizin sırtı ile, bebeğin sırtına, kürek kemiklerinin arasına, beş kez hızla vurun.

2. Boşta olan kolunuzu bebeğin sırtına yerleştirin. Elinizle başı destekleyin, bebeği sandviç gibi iki kolunuz arasında tutun. Bebeği sırt üstü diğer kolunuza yatırın, yine başı vücudundan aşağıda olsun. Kolunuzu bacağınıza dayayarak destek alın.

3. Bebeğin sternum kemiğinin ortasına; iki meme başı arasında çizilen hayali çizginin orta kısmından aşağı doğru iki veya üç parmakla, hızlı bir şekilde beş kez bastırın. Ve bu işlemi yabancı cisim çıkana kadar tekrarlayın.

Kaynak