SOLUNUM YETMEZLİĞİ

SOLUNUM YETMEZLİĞİ

[Solunum yetmezliği = dispne = kesik kesik soluma = nefes darlığı = hava açlığı = solunum güçlüğü şeklinde de tanımlanabilir.]

Herhangi bir nedenle solunumun yetersiz olmasına ve yaşamın devamı için gerekli olan oksijenin vücuda alınamamasına, solunum yetmezliği denilmektedir. Solunumun tamamen durmasına SOLUNUM ARRESTİ (DURMASI ) denir. Kalp krizi, felç, soluk yolunun yabancı cisimle tıkanması, suda boğulma, elektrik çarpması, aşırı doz uyuşturucu alımı, zehirlenme, beyin hasarı, ağır göğüs yaralanması, havasızlıktan( dumandan, zehirli gazlardan vb ) boğulma ve uzun süreli solunum yetmezliği sonucu solunum durması görülebilir. Solunum acilleri, üst veya alt solunum yollarında ortaya çıkan sorunlar, solunum kaslarının yada beyindeki solunum merkezlerinin işlev bozukluğu sonucu görülebilir. Solunum acillerine yol açan bazı durumlar:



SOLUK YOLU TIKANIKLIĞI

Soluk yolunun kapanması hastanın yaşamını tehdit eden en önemli acillerdendir. Özellikle üst soluk yolu dil, yabancı cisim, kusmuk, kan, dişler vb. nedenlerle tıkanabilir. Soluk yolu, kısmi yada tam tıkanabilir. Kısmi tıkanmada az yada yeterli hava değişimi vardır. Yeterli hava değişimi hastanın etkili öksürmesine olanak sağlarken, yetersiz hava değişimi öksürmeyi engeller ve sonuçta kişide siyanoz gelişir. Tam tıkanmada hasta soluk alamaz, öksüremez, konuşamaz. Tam tıkanmada kısa sürede bilinç kaybı gelişir ve hemen müdahale edilmezse ölümle sonuçlanır. Tam tıkanma, hastanın soluk alma çabasının artması ve soluk alırken zorlanması ile teşhis edilebilir. Hemen müdahale ile kurtarılabilir.

Dil, soluk yolu tıkanmasının en sık rastlanan nedenlerinden biridir. Normalde submandibular kaslar dili doğrudan, epiglottisi ise dolaylı olarak desteklemektedir. Kas tonüsü kaybolduğunda gevşeyen dil geriye posterior pharynx (arka farenks; boğaz, yutak ) e kayar ve soluk yolunu tıkar. Epiglottiste bu sırada larynx (larenks; gırtlak ) seviyesinde tıkanmaya neden olur. Dil ve epiglottis(gırtlak kapağı) bu durumda iken hava girişi en aza iner, hatta tümüyle engellenir. Dile bağlı olarak ortaya çıkan tıkanma, baş ve çene pozisyonu ile bağlantılı iken; hastanın sırt üstü, yüz üstü veya yan yatıyor olmasının tıkanmaya etkisi yoktur.

Yabancı cisim: Büyük, az çiğnenmiş yiyecekler larengofarenkste kalarak üst soluk yolu tıkanmasına neden olabilmektedir. Alkol kullanımı ve takma dişler de olaya katılabilmektedir. Bu tip aciller sıklıkla yemek esnasında görülmektedir ve bazen kalp krizi ile karıştırılabilmektedir. Yabancı cisim tıkanmalarında hasta öksüremez, konuşamaz, soluk almada zorlandığından eliyle boğazını kavrar; bu davranış tipiktir ve olayı kalp krizinden ayırt etmeyi sağlar.

Travma(yaralanmalar): Genellikle hasta bilinçsizse, soluk yolu dişler, yüz kemiği kırıkları, doku parçaları ve kan pıhtıları ile tıkanabilir. Ayrıca larenks kırıklarına veya larenksin yer değiştirmesine neden olan penetran yada künt yaralanmalar tıkanmaya ve vokal kordların kollapsına yol açabilir.

Larengeal spazm veya larengeal ödem: Glottis, erişkinde soluk yolunun en dar yeri olduğundan vokal kordlardaki herhangi bir spazm yada ödem ölümcül olabilmektedir. Hatta orta dereceli bir ödem bile vokal kordlardan hava geçişini engelleyerek asfiksiye ( boğulmaya ) neden olabilir. Larengeal spazma neden olan etkenler: anaflaksi, epiglottitis, çok sıcak hava / buhar inhalasyonu, duman veya toksik maddelerin solunması.

Aspirasyon: Erişkinlerde takma dişler ve kusmuk soluk yolunu tıkayabilir. Kusmuk, besin parçacıklarından, protein çözücü enzimlerden ve hidroklorik asitten oluşmaktadır; mide içeriğinin, mideden orofarenkse geri gelmesi (regürjitasyon ) tıkanmaya neden olabilir. Bu karışımdan oluşan kusmuk eğer akciğerlere geçerse, dokular arası sıvı birikimine, pulmoner ödeme ve aynı zamanda alveollerde şiddetli hasara neden olabilir. Bunun sonucunda alveol/ kapiller seviyesinde gaz değişimi bozulur, hipoksemi ve hiperkapni ortaya çıkar. Kusmukla aspire olan hastaların %60-80’inde bu komplikasyonlar görülmektedir. Ancak uygun acil müdahale ve aspiratörle erken aspire edilerek önlenebilir.

Diğer:Solunum merkezinin hasarı veya baskılanması; uyuşturucu kullanımı ( narkotikler, barbitüratlar ), kafa yaralanmaları, felç, elektrik çarpması ya da kalp durması sonucunda solunum durabilir.

Kaynak