STERİLİZASYON

I-ISI İLE STERİLİZASYON

Güvenlik, etkinlik, zararsızlık, kolay kullanım ve ekonomik açıdan

üstün özellikleriyle ısı en sık kullanılan mikrop öldürme

yöntemidir.

Belirli sıcaklıklar üzerinde proteinler pıhtılaşmaya başladığından

mikroplar ölmeye başlarlar.

Sıvı veya buhar halindeki nemli ısı kuru ısıya göre çok daha

yüksek enerji taşır ve ısısını kolay iletir.

Isı tüm mikroorganizmalara etkilidir. Ancak direnç farkları

bulunmaktadır. Etkinlik ısı derecesi, ısının dağılımı, temas

süresi, mikrop cinsi ve yoğunluğu, ortam özelliklerine (organik,

inorganik maddeler, pH,…) göre değişebilmektedir.

Yüksek ısı ile sterilizasyon 4 grup altında toplanır.

    A-Kuru ısı ile sterilizasyon

        B-Kızıl dereceye kadar ısıtma ve yakma

        C-Alevden geçirme

        D-Nemli ısı ile sterilizasyon

A-Kuru ısı ile sterilizasyon

  -Bu amaçla pastör fırını adı verilen kuru sıcak hava  

   sterilizasyon cihazı kullanılır.

  -Kuru sıcak ısı ile cam ve metalden yapılmış malzemeler ve buna 

   benzer yüksek ısıda bozulmayacak maddeler steril edilir.

  -160 0 C'de 2-2.5 saat, 170 0C'de 1 saat tutularak da uygulanır.

B-Kızıl Dereceye Kadar Isıtma Ve Yakma

Genellikle iğne ve öze denilen mikrobiyoloji laboratuvarında kullanılan ekim aletlerinin sterilizasyonunda kullanılan bir yöntemdir.

C-Alevden geçirme

Cam kapların ağızları veya cam aletler alevden geçirmek suretiyle üzerlerinde bulunan mikroorganizmalardan arındırılırlar.

D-Nemli ısı ile sterilizasyon
}Bu yöntemle kuru ısı ile steril edilemeyen, yani yüksek kuru ısıya dayanıksız malzemelerin sterilizasyonu yapılır.

1 – Sıcak su ile sterilizasyon

-Kaynatma

-Tindalizasyon

2 – Buharlı ısı ile sterilizasyon

-Basıçlı buharla sterilizasyon

-Basınçsız buharla sterilizasyon

D-Nemli ısı ile sterilizasyon

  1-Sıcak su ile sterilizasyon

 

 -Kaynatma: 100 oC de 5-10 dk kaynatma ile dezenfeksiyon, 30   dakika kaynatma ile sterilizasyon sağlanabilir . Musluk suyu kireçli olabileceğinden, damıtık su tercih edilmelidir. 

-Tindalizasyon:

-Yüksek ısıda bozulabilecek antijen, serum ve şeker solüsyonları gibi sıvı maddelerin, belirli ısı derecelerinde birkaç gün üst üste tutulması ile olur.

-Hidrolize olabilecek çözeltiler 80-100 oC’ de 30 dk bekletilir.

-Kan, serum gibi proteinli maddeler ile aşılar 56-60 oC’ de 60 dk bekletilir. 

- İşlem 3 gün üst üste tekrarlanır ve her işlem arasında malzemeler 1 gece oda ısısında bekletilir

2 – Buharlı ısı ile sterilizasyon
a)Basınçlı buharla sterilizasyon


Otoklav denilen cihaz kullanılarak yapılır.
120 oC'de, 1 atmosfer basınç altında, içerisine konan malzemenin büyüklüğüne bağlı olarak 15-45 dakika sterilizasyon uygulanır.
Kolay uygulanması, ucuz ve güvenilir bir yöntem olması nedeni ile gerek Mikrobiyoloji laboratuvarlarında, gerekse hastanenin merkezi sterilizasyon ünitesinde çok sık kullanılan bir yöntem

Bu yöntemle genellikle kuru ısı ile sterilizasyon yapılamayan yüksek ısıya dayanıksız malzemeler, sıvı maddeler ve besiyerleri, ısıya dayanıklı plastik malzemeler, ameliyat giysileri, atılacak olan kültürler, kontamine materyaller, çeşitli cerrahi aletler vs. steril edilirler.

b) Basınçsız buharla sterilizasyon


100 oC ısıda, buharla doymuş bir ortamda, basınç olmaksızın, yarım saat tutulmakla yapılan sterilizasyondur.
Bu amaçla kullanılan cihaza Koch kazanı adı verilir.
Eğer bu cihaz yoksa otoklavlarda bu amaçla kullanılabilir.
Otoklavın kapağı kapatıldıktan sonra vidaları sıkıştırılmaz.
}Bu sayede kapağın kenarından fazla buhar çıkacağı için, ortam buhara doyar, fakat basınç oluşmaz.

100 0C'nin üzerindeki ısıda ve basınç altında bozulacak malzemelerin sterilizasyonunda kullanılır.

II-SÜZME (FİLTRASYON) İLE STERİLİZASYON

-Filtrasyon sıvı ve gazlardan (havadan) partikül ve mikroorganizmaları uzaklaştırmak için çok yaygın kullanılan fiziksel bir yöntemdir.

-Mikrobiyolojide filtrelerin kullanım alanları;
• çözeltilerin ve havanın sterilizasyonu
•farklı büyüklükteki mikroorganizmaların birbirinden ayrılması
•toksin, antijen ve enzimlerin hücrelerden arındırılması
•çözeltilerin saflaştırılması

III-KİMYASAL MADDELERLE STERİLİZASYON Kimyasal maddeler değişik mekanizmalarla (hücre zarlarını bozarak, proteinlerini pıhtılaştırarak, enzimlerini ve çekirdek asitlerini tahrip ederek…) mikropları etkilerler. 

Kimyasal bileşikler etki spektrumlarına göre gruplandırılabilirler. Buna göre

1- kimyasal sterilizasyon için kullanılanlar (etilen oksit, formaldehit, klor dioksit, hidrojen peroksit gaz plazma…),

2- yüksek düzey dezenfektanlar (glutaraldehit, ortofitalaldehit, perasetik asit, hidrojen peroksit…),

3- orta düzey dezenfektanlar (alkoller, iyot bileşikleri, klor bileşikleri, fenol bileşikleri, klorhekzidin…) ve

4- düşük düzey dezenfektanlar (dört değerli amonyum bileşikleri…) ayrılabilirler.

IV- RADYASYON (IŞINLAMA) İLE STERİLİZASYON

-Yüksek enerjili iyonizan ışınlar (gama ve beta ışınları) mikroorganizmalar üzerinde öldürücü etki yaparlar.

-Gama ve beta ışınları endüstriyel olarak sterilizasyon ve dezenfeksiyon işlemlerinde (enjektör, kateter, eldiven gibi tek kullanımlık malzemelerin sterilizasyonunda, gıdaların muhafazasında, kozmetiklerin ve çeşitli sıvıların mikroorganizmalardan arındırılmasında…) geniş çapta kullanılmaktadır.

-Radyasyonla sterilizasyon başlıca ısı ile steril edilemeyen ürünler için kullanılmaktadır. Özellikle gama ışınları çok penetran olduğundan ürünler son ambalajları içerisinde işlemden geçerler.

-Ultraviyole ışınlarının penetrasyonu zayıf olduğundan etkinliği ve kullanımı sınırlıdır. Yüzeylerin, sıvıların ve havanın dezenfeksiyonunda kullanılabilmektedir. Etkinlik dalga boyuna, doza, organik madde varlığına ve mikroorganizma tipine göre değişebilmektedir. Uzun süreli maruziyet cilt ve göz bozuklukları oluşturabilir.

Kaynak